İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi Hapishane Komisyonu yıllık “Marmara Bölgesi Hapishaneleri Hak İhlalleri Raporu”nu, dernek binalarında düzenledikleri basın toplantısı ile açıkladı. Raporu, İHD İstanbul Şubesi Başkanı Gülseren Yoleri ve İHD İstanbul Şubesi Hapishane Komisyonu üyesi Meral Nergis Şahin kamuoyuyla paylaştı.
2024 yılı boyunca toplam 52 hapishaneden hak ihlalleriyle ilgili başvuru yapıldığı belirtildi. Bu hapishanelerin 24’ü Marmara Bölgesi’nde, 26’sı Marmara Bölgesi dışında ve 2’si başka ülkelerde bulunan hapishaneler olarak kaydedildi.
Başvuruların aylara göre dağılımı ise şu şekilde oldu: Ocak ayında 15, Şubat ayında 22, Mart ayında 32, Nisan ayında 26, Mayıs ayında 36, Haziran ayında 38, Temmuz ayında 26, Ağustos ayında 12, Eylül ayında 25, Ekim ayında 19, Kasım ayında 23 ve Aralık ayında 6 olmak üzere, yıl boyunca toplam 280 başvuru yapıldığı raporlandı.
2024 yılına ilişkin hapishanelerde yaşanan hak ihlalleri raporuna göre, toplam 7 bin 349 ihlal tespit edildi. Marmara Bölgesi hapishanelerinde 5 bin 782, Marmara dışındaki hapishanelerde ise 1.681 ihlal yaşanırken, başvurular ve basın yoluyla ulaşılan bilgilere göre 1.567 ek ihlal daha kaydedildi. Başvurucuların 42’si kadın, 237’si erkek, 1’i LGBTİ+ olurken, 62’si adli, 218’i ise politik nedenlerle hapiste bulunduğu belirtildi.
Raporda tespit edilen ihlaller arasında 30 yaşam hakkı ihlali, bin 99 işkence, darp ve kötü muamele vakası, 769 sağlık hakkı ihlali, 600 yeterli ve sağlıklı beslenme ile temiz suya erişim hakkı ihlali ve öz bakım ihtiyaçlarının karşılanmaması, 236 haksız tutukluluk ve adil yargılanma hakkı ihlali, bin 105 iletişim hakkı ihlali ve tecrit vakası ile 40 açlık grevi yer aldı. Marmara Bölgesi hapishanelerde 4 bin 101, Marmara dışındaki hapishanelerde bin 681 ve basın yoluyla ulaşılan bilgilere göre bin 567 hak ihlali tespit edilirken, 7’si Marmara Bölgesi hapishalerinde olmak üzere toplam 32 tutsağın yaşamını yitirdiği raporlandı.
Raporda, İmralı Hapishanesi’nde bulunan Ömer Hayri Konar, Hamili Yıldırım ve Veysi Aktaş’ın avukat ve aile görüşüne çıkartılmamasına ilişkin 442, PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın avukat ve ailesiyle görüşme talebinin reddedilmesine ilişkin 147 olmak üzere, toplamda İmralı Hapishanesi’nde 589 hak ihlali yaşandığı tespit edildi.
Raporun sonuç ve öneriler kısmında şu maddelere yer verildi:
“*Anayasanın 90. Maddesi kapsamında, yukarıda örneklediğimiz uluslararası hukukta mahpuslara dair düzenlemeler içeren belgeler kabul edilerek, uygulanması sağlanmalı.
*Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 16. maddesi, hasta mahpusların infaz ertelemesi için Adli Tıp Kurumu raporu şartı ve ‘toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike’ kriteri çıkarılarak yeniden düzenlenmelidir.
*Tedavi ve rapor aşamalarında bağımsız hareket eden bir uzmanlar heyetinin denetimi sağlanmalı, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’a dayanılarak çıkarılan Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmelik iptal edilmeli, bu süreçte İdare ve Gözlem Kurullarının yetkilerini kötüye kullanması engellenmeli ve kötüye kullanımlar cezalandırılmalıdır.
*Terörün Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun’un, mahpus yakınları ve mahpuslarla dayanışma gösterenlere karşı yargı baskısı aracı olarak kullanılmasına son verilmelidir.
*İnfazda eşitlik ilkesini ihlal eden Terörle Mücadele Yasası dahil yasal düzenlemeler kaldırılmalı, eşitsizliğe yol açan uygulamalar sonlandırılmalıdır.
*Çocuk hapishaneleri kapatılmalı, çocuklu kadınlar için tutuklamaya alternatif infaz uygulamaları devreye sokularak, çocukların hapishanede büyümelerine son verilmelidir. Kadın, çocuk, LGBTİ+, yabancı, hasta ve engelli mahpuslar başta olmak üzere, özel ihtiyaçları olan gruplar için mevzuat oluşturulmalı ve bu ihtiyaçları karşılayacak imkanlar yaratılmalıdır.
*Tecrit uygulamasına son verilmeli, işkence, onur kırıcı muamele, sağlığa erişim engelleri, beslenme ve temiz suya erişim sorunu, ayrımcılık gibi temel hak ihlalleri, baskı ve pazarlık konusu edilmeden, hak temelli bir yaklaşımla kalıcı çözüme kavuşturulmalıdır.”
