Egemen Güçler Arası Rekabet Trump’la Sınırlı Kalmayacak!

“Yeni Trump döneminde” müttefik egemen güçler arası rekabet bıçak sırtında ilerlerken, dünyaya mevcut savaş(lar) üzerinden tehditler savurmaya devam ediliyor. Trump 20 Ocak 2025’de görevi devraldığından beri ısrarla aynı uyarıyı tekrar edip duruyor. Avrupalı müttefiklere tereddütsüzce, “uyanın ve savunma alanındaki bütçenizi gözden geçirin, artık her şey eskisi gibi olmayacak” (1) şeklindeki mesajlar neredeyse günlük menü haline geldi. Bu tehditlerle bir yandan NATO için daha büyük harcamaların yapılması talep edilirken ve diğer yandan da yeni ekonomik önlem ve kararlarla ülkesi için bir dizi korumacı (proteksionist) uygulamaların yapılacağı noktasında bir ısrar gözlenmektedir. Tüm bunlar şüphesiz “askeri-güvenlikçi” ve de politik önlemlerdir. Trump’ın bu dayatmacası karşısında en çok rahatsız olan da Avrupa Birliği (AB) ülkeleridir. İkinci Emperyalist Paylaşım Savaşı (1939-1945) sonrasında Kuzey Atlantik güçler arasında ilk kez bu düzeyde bir iç uzlaşmazlığın yaşandığı süreçten geçiliyor. Görünürde bu tehdit ve uyarılar karşısında “bekle gör” tavrıyla bir suskunluk içinde olan AB ülkeleri, bir “ne yapmalı” sorusuyla karşı karşıya gözüküyor. AB ülkelerinin en güçlü askeri konumunda olan Fransa, 14 Mayıs 2017’den beri Fransa’nın cumhurbaşkanı olan Emmanuel Makron zaman zaman yaptığı karşı çıkışlarla Trump’a olan memnuniyetsizliğini açıktan beyan etmiş olması dikkate değer bir süreç.

Emperyalistler arası iç uzlaşmazlık

Makron, Trump’ın tehditlerine atfen benzer şekilde AB ülkelerine kendi cephesinden çağrıda bulunarak: “Uyanın, savunma bütçemizi artırmak zorundayız, güvenlik alanında Amerika’ya olan bağımlılık konumuzu küçültmek zorundayız” (2) derken, bu çerçevede AB ülkeleri adına Trump karşıtı verilen ilk yanıt diyebiliriz. Fransa, ABD’den sonra ikinci büyük silah satan ülke konumunda olmakla birlikte, aynı zamanda AB ülkelerinin en büyük ve de en güçlü askeri gücüne sahip bir ülkedir (daha önceki yazılarımızda bu konunun detayını verilerle vermiştik). Fransa’nın AB ülkeleri içinde Trump’ın “yeni dönem önlemlerine” ilk tepkiyi verme cesaretini nereden alıyor sorusu ise, kaçınılmaz olarak ülkesinin sahip olduğu askeri-gücündendir. Fransa dünyanın birçok ülkesinde konuşlandırdığı askeri birliklerle bilinir ve daha da önemlisi; nükleer silaha sahip tek AB ülkesidir. Zira, Fransa askeri gücünü öne sürerken belli nükleer-doktrin üzerinden bunun savununu yapıyor: “Fransa’nın çıkarları söz konusu ise nükleer silahların kullanımı kaçınılmaz olacaktır. Makron, ileri sürdüğü bu yaptırım gücünün AB ülkeleri içinde tartışılır olmasını istemektedir”. (3) Fransa özelinde Avrupa’da tartışmaya konu olan bu güvenlikçi politikalar ve “yeni”, silahlanma süreci şüphesiz Trump’ın “yeni dönem önlem” paketini Batı emperyalistleri için açıktan bir fırsata dönüşmüştür. Rusya ve Ukrayna savaşını güvenlik gerekçesi gösterip ve milyarlarca avroyu silahlanmaya aktaran Batı ülkeleri (silahlanma harcamasının detayını önceki yazılarımızda vermiştik) için gün doğmuştur.

Açıktan “savaş ekonomisine” kilitlenmiş AB ülkeleri, bugün yaşanan krizi görmezden gelirken ve bütün sermaye döngüsü silah üreticileri için iş görmektedir. AB bölgesindeki yoksulluk, işsizlik ve yabancı düşmanlığı hepten mevcut kriz üzerinden gerekçelendirilmektedir. Oysa sınırsız silahlanmalar silah baronlarına hiç dokunmadan onların kâr hanesini dahada katlayarak devam ediyor.  

10 Avrupa-NATO ülkesinde 2025 itibarıyla asker sayısı (4)

Yukarıdaki veriler NATO’nun merkezi olarak silah altında bulunan askeri gücünün sayısal güncellemesidir ve diğer çalışan personel ve görevli bu rakamın dışındadır. Avrupa’nın bu 10 ülkesi içinde en güçlü savunma birimine sahip ülke şüphesiz Fransa’dır. Makron 2022’de yaptığı bir konuşmasında, ülkesinin “savaş ekonomisini” daha da teşvik edeceğini ve dolayısıyla deniz, hava ve kara gücünü en üst seviyelerde modernize edeceği mesajını vermişti. Bu inovasyonla savaş ekonomisinin merkezde olduğu Fransa’da, dünya paylaşımındaki rant kavgasının genel bir yansıması olarak görmek gerek. Aşırı silahlanma, savaşlar ve tehditler dünyadaki yoksulluk, göç ve mülteci sorunuyla paralel ilerliyor. Bu bir anlamda bugünden geleceğe dair emperyalist/kapitalist ülkeler arası kavganın uzlaşmazlığına da bir işarettir. İşgalci güçlerin iç uzlaşmazlığı ve dünya ki pazar paylaşım planları öteden beri yeni silahlanmaya yönelmeleri için hep bir vesile olmuştur. Sonuçta; dünya kapitalist sisteminde ne kadar savaş, tehdit ve o kadar yoksulluk ve çözümsüzlük demektir.  Tüm bu gerçeklere rağmen, hızını alamayan Makron, Fransa’nın “yeni” savunma harcamalarına 2024-2030 yılları için 400 milyar avro ekstradan bütçe ayıracağı çağrısında bulundu ve böylece Fransa geçmiş yıllara kıyasla savunma alanında %35 bir artışla yerini alacaktır. (5)

Özellikle Afrika’dan birer birer sökülüp atılan Fransa, günümüz dünyasında yeni kolonilere sahip olma ısrarındadır ve bu gerekçelerle ülke tarihinin en büyük askeri harcamasında bulunmaktadır.  Makron, 3 Şubat 2025’de Brüksel’de bir araya gelen AB ülkelerine çağrıda bulunarak ve “yeni Trump döneminde” güçlü Avrupa savunma gücünün oluşturulması ısrarla dile getirdi. Makronun bu çağrısı ile AB ülkelerinin NATO harcamasında GSYİH %2’sinin üstünde olmasında ısrar ediyor. Zira, Polonya ve Fransa %2’lik harcamanın sınırını 2023’ten beri aşmış durumdalar. NATO’ya üye ülkelerin dünyadaki askeri savunmaya yapılan harcamanın %75’ine yakındır. Bu devasa askeri harcamaların dünya barışı için ne kadar bir tehdit oluşturduğuna dair açık bir göstergedir. Dünya “düzenini” savaş ekonomisiyle sağlamak isteyen kapitalist sistem temsilcileri, yoksullardan ve ezilenlerden yana hiçbir zaman çözüm olamayacaklar. Onlar, elindeki güç enstrümanıyla sadece hükmederler ve kâr hanesini düşünürler.

 23 NATO üye ülkesinin 2024 itibarıyla GSYH’nin savunma harcaması (6)

Dünyanın en büyük ekonomileri olan AB ülkelerinin NATO üyelik şartı gereği GSYİH %2’sinin savunmaya ayırmaları açıkçası dehşet vericidir. Gerçek o ki, Makronun deyimiyle artık “savaş ekonomisi” Avrupa’nın refah çarkını işletecek. NATO üyesi AB ülkeleri 2021-2024 yılları arasında %30’luk bir artışla savunmaya 326 milyar avro harcadılar. Ayrıca bu ülkeler 2027 yılı içinde 100 milyar avro ekstradan savunmaya takviye etme kararını aldılar. (7)

4 Şubat 2025’de Washington’da Netanyahu ile yapılan görüşme sonrasındaki basın toplantısında, Trump Gazze “yönetimini devralacağı” açıklamasında bulundu. Bu açıklama dünyada ve de kendi partisinde (cumhuriyetçiler) büyük tepkilere neden oldu. Bunun üzerine ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ironik bir yorumda bulunarak: “Trump’ın çok cömert bir şekilde teklif ettiği şey, enkazı kaldırmak, yeniden Gazze’yi inşa etmek ve yardımda bulunmaktır amacı”. Trump yönetimi ile gelen tehditler, AB cephesinden yanıtsız kalmadı. Gazze dışında öne sürdüğü diğer “yeni önlemler” daha şimdiden Trump tarafından askıya alınmış olması ve bu bir anlamda sistem içi kavganın boyutuna işarettir. Gerçek şu ki, önümüzdeki süreçte emperyalist güçler sınırsız maaliyetlerle silahlanmaya yönelecekler ve devamında da uluslararası güç dengesinde konum belirlemek isteyeceklerdir!

Kullanılan ve yararlanılan kaynaklar

1)De Volkskrant, 01-02-2025 Nederland

-De Volkskrant, 22-01-2025 Nederrland

-Montesquieu İnstituut, Trump wake-up call: naar een Europese Defentie Unie?

https://www.montesquieu-instituut.nl

2)De Volkskrant, 01-02-2025 Nederland.

3)Pierre Haroche, “Een grotere rol voor de Franse nucleaire macht is cruciaal voor de veiligheid van

Europa”, NRC, 27 januari 2025 Nederland.

-https://www.nrc.nl/nieuws/2025/01/27

-De Volkskrant, 01-02-2025 Nederland.  

4)Eline Huisman, “Door Trump hamert Frankrijk nog meer op sterk op eigen leger”, de Volkskrant, 1 januari 2025 Holland.

-Fabrice Wolf, 22 januari 2025, https://www.meta-defense.fr/nl/2024/12/13NAVO-inspaning-2030-Frankrijk

5)A.g.e.

6)Katleen Heylen, VRT-NWS, dinsdag 18 juni 2024, 06.48.

-https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/06/18/23-navo-lande

7)Kaynak: European Defence Agency, Europese Raad, Raad van Europese Unie, 25 Ocak 2025 Brüksel.

-https://www.consilium.europa.eu/nl/policles/defence-numbers